دست رد اکثریت به پیشنهاد «ریش سفیدی» اقلیت

تغییر صف‌کشی‌های سیاسی مجلس زیر سایه توافق هسته‌ای

تشکیل کمیسیون ویژه بررسی برجام مجلسی‌ها را وارد چالش سیاسی جدیدی کرده است. چالش بر سر ترکیب این کمیسیون. مجموعه‌ای که هر چند معلوم نیست جایگاه حقوقی‌اش در جریان تصویب برجام چه خواهد بود اما هر چه هست می‌تواند تریبونی وسیع برای موافقان و مخالفان توافق هسته‌ای باشد.
  

تشکیل کمیسیون ویژه بررسی برجام مجلسی‌ها را وارد چالش سیاسی جدیدی کرده است. چالش بر سر ترکیب این کمیسیون. مجموعه‌ای که هر چند معلوم نیست جایگاه حقوقی‌اش در جریان تصویب برجام چه خواهد بود اما هر چه هست می‌تواند تریبونی وسیع برای موافقان و مخالفان توافق هسته‌ای باشد. دو فراکسیون اصلی مجلس یک هفته بعد از طرح تشکیل این کمیسیون درباره چینش مهره‌های پارلمانی پشت تریبون هسته‌ای مجلس به نتیجه نرسیده‌اند. فراکسیون اکثریت در یکی از آخرین تحولات پیشنهاد اقلیت برای انتخاب ١٥ عضو کمیسیون ویژه به شیوه «ریش سفیدی» را رد کرده است. همزمان اما طیف اقلیت مجلس که صف اصلی منتقدان توافق هسته‌ای محسوب می‌شوند تلاش‌های موازی را برای دست و پا کردن تریبون‌های جدید کلید زده‌اند. از جمله ورود کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس به موضوع بررسی تحقیق و توسعه بعد از توافق وین است. کمیسیون آموزش به لحاظ ترکیب سیاسی خود زاویه‌دارترین مجموعه تخصصی مجلس با دولت محسوب می‌شود. از میان ٢٥ عضو این کمیسیون ١٧ نفر با حضور در لیست جبهه پایداری وارد مجلس شده‌اند و همین هم کمیسیون آموزش را به لحاظ ترکیب سیاسی در کنار کمیسیون فرهنگی قرار می‌دهد که وضعیتی کاملا متفاوت با دیگر کمیسیون‌ها دارند.

پیشنهادی برای ریش‌سفیدی

مجلس در حالی برای تشکیل کمیسیون ویژه بررسی برجام دورخیز داشته که هنوز مشخص نیست مسیر تصویب برجام در تهران از میدان بهارستان بگذرد. مهر تایید شورای عالی امنیت ملی زیر توافقی که روز ٢٣ تیر در وین به دست آمد، می‌تواند مهره تصویب توافق را از دست مجلس بگیرد و نقش آن را در روند اجرای برجام به سطح نظارت محدود کند. نظارتی که البته طبق قانون «الزام دولت به حفظ دستاوردهای هسته‌ای» شورای عالی امنیت ملی هم در آن دخیل خواهد بود و به تنهایی مجلسی‌ها در این باره مسوولیت و اختیار ندارند. اما در مجلس حتی بر سر همین موضوع هم اختلاف جدی وجود دارد. طیف نمایندگان منتقد دولت تا اینجا اصلا زیر بار این موضوع نرفته‌اند. همین‌طور که نگاهی جدی به ١٥ کرسی کمیسیون ویژه بررسی برجام دارند، کمیسیونی که عمر آن شاید در بهترین حالت به سه ماه برسد و البته اختیاری هم برای تصمیم‌گیری خاصی نداشته باشد. اما تریبون خوبی برای برخی مخالفت‌خوانی‌ها خواهد بود. کمتر از ٢٤ ساعت بعد از تصویب پیشنهاد تشکیل این کمیسیون رایزنی‌های روسای دو فراکسیون سیاسی مجلس با هم آغاز شده بود که تا اینجا بی‌نتیجه مانده است. بهروز نعمتی، عضو شورای مرکزی فراکسیون رهروان درباره پیشنهادات مطرح و دلایل بن‌بست در گفت‌وگوهای دو فراکسیون به «اعتماد» می‌گوید: «فراکسیون اصولگرایان تا اینجا پیشنهادی برای ارایه لیست نامزدهای کمیسیون ویژه داده که به نظر ما به هیچ عنوان قابل قبول نیست. آنها پیشنهاد داده‌اند که تیمی از روسا و اعضای اصلی دو فراکسیون در یک جلسه ١٥ نفر را به عنوان نامزد نهایی تعیین و به صحن علنی معرفی کنند». پاسخ فراکسیون رهروان اما به گفته بهروز نعمتی پاسخی کاملا منفی به این پیشنهاد بوده است؛ «ما در فراکسیون رهروان نمی‌توانیم نظر اعضا و مجمع عمومی را نادیده بگیریم و اجازه دهیم که چند نفر به صورتی غیردموکراتیک و قیم مآبانه برای تمام مجلس تصمیم بگیرند. بنابراین ما هر تصمیمی که بگیریم باید با دخالت مستقیم مجمع عمومی فراکسیون باشد و این شرط ما برای همکاری با مجموعه اصولگرایان در جریان تشکیل این کمیسیون ویژه است».

بازی باهنر در تیم هواداران توافق

البته محمدرضا باهنر هم در نشست خبری دیروز خود به نوع دیگری همین موضوع را مطرح کرد. جایی که او گفت: «چند روز پیش یک جلسه با حضور لاریجانی و حدادعادل داشتیم تا بررسی کنیم چطور باید این مساله را مدیریت کرد. البته قرار نیست ما یک تصمیم بگیریم و آن را به نمایندگان مجلس تحمیل کنیم؛ چراکه نمایندگان صاحب حقوقی هستند.» اشاره باهنر به «تحمیل» برخی تصمیمات به نمایندگان در جلسه مد نظر او می‌تواند ناظر به همان پیشنهادی باشد که بهروز نعمتی از آن سخن می‌گوید. با این توصیف احتمالا جریان تشکیل این کمیسیون ویژه با رقابتی دوباره بین دو مجموعه سیاسی مجلس همراه خواهد بود. البته با قید این مساله که از سخنان روزهای اخیر محمدرضا باهنر می‌توان این‌گونه برداشت کرد که او فعلا در این یک موضوع همراهی به مراتب بیشتری با طیف معتدل و نزدیک به دولت در مجلس دارد. او ضمن اینکه حمایت‌های مشخصی از توافق هسته‌ای داشته در موضع‌گیری اخیر خود به دو نکته اساسی اشاره کرده است؛ اول ارجحیت تصمیم شورای عالی امنیت ملی به تصمیم مجلس و دوم هم لزوم هماهنگی مجلسی‌ها با این شورا. این یعنی اینکه باهنر به عنوان رهبر سیاسی طیف سنتی مجلس فعلا در کنار هواداران دولت و معتدلان بازی خود را پی می‌گیرد. او در بزنگاه‌های مختلفی نشان داده که می‌تواند حداقل بین ٥٠ تا ٦٠ نماینده از فراکسیون رهروان را با خود همراه کند و بازی فعلی او در کنار لاریجانی اجازه چرخش این نمایندگان به سمت طف منتقد دولت را نخواهد داد. مهم‌تر از این البته تقسیم‌بندی‌ای است که باهنر برای پخش کردن صندلی‌های کمیسیون ویژه بین طیف‌های مختلف مطرح می‌کند؛ «ما می‌خواهیم در کمیسیون ویژه ترکیبی داشته باشیم که چند نفر از فراکسیون رهروان، چند نفر از فراکسیون اصولگرایان و چند نفر از فراکسیون اصلاح‌طلبان در آن حضور داشته باشند و ترکیب کمیسیون کاملا جامع بسته شود. » اشاره او به نقش اصلاح‌طلبان در این کمیسیون، در حالی که تعداد آنها در مجلس در بهترین حالت به اندازه تعداد انگشتان دو دست است، می‌تواند نشان از تلاش و تمایل او برای چینش ترکیبی متمایل و موافق با نتیجه مذاکرات باشد. او البته جمله‌ای نیز در پایان سخنان خود آورده که می‌توان بوی تهدید طیف اقلیت را هم از آن شنید؛ «ممکن است تلاش‌های ما به ثمر نرسد و یک فراکسیون با اکثریت خود بیاید و اکثریت کمیسیون ویژه را تشکیل دهد». همه می‌دانند فراکسیون اکثریت مجلس فراکسیون رهروان است که قبلا بهروز نعمتی فته بود تمایل دارد تا لیست خود را با مشارکت اصلاح‌طلبان مجلس تنظیم کند. این جمله باهنر برای طیف اقلیت مجلس این معنا را خواهد داشت که یا با کلیت موضوع کنار بیایید یا ما تمام تلاش خود را می‌کنیم که جایی در این کمیسیون ویژه نداشته باشید.

اقلیت به دنبال تریبون‌های هسته‌ای

طیف هواداران توافق در مجلس چندان نگران این نیستند که موفق به کسب اکثریت کرسی‌های این کمیسیون ویژه نشوند. نگرانی‌ آنها بیشتر از این است که منتقدان سرسخت توافق بتوانند با گرفتن تعدادی هر چند اندک از صندلی‌های این مجموعه زمینی جدید برای بازی خود به دست بیاورند. همین موضوع هم نقطه تقابل و به عبارت دقیق‌تر برخورد دو فراکسیون مجلس است تا آنها را بیش از پیش از یکدیگر دور کند. فراکسیون اصولگرایان به وضوح در روزهای اخیر نشان داده که تا چه اندازه مترصد گرفتن و ساختن تریبون‌های جدید برای اعلام مخالفت با توافق هسته‌ای است. تاکتیک وارد کردن کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس به پروسه بررسی‌ تحقیق و توسعه صنعت هسته‌ای یکی از ابتکارهای جدید آنها بوده که حالا مشغول استفاده از آن هستند. نمونه‌اش موضع‌گیری دیروز این کمیسیون بلافاصله بعد از جلسه مشترک با عباس عراقچی و کمالوندی است. جایی که علیرضا سلیمی از «ابراز نگرانی اعضای کمیسیون آموزش مجلس نسبت به ابهامات متن برجام» خبر داده است. حتی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی به عنوان مجموعه اصلی و تخصصی مجلس برای بررسی توافق هسته‌ای با وجود اینکه برخی از اصلی‌ترین چهره‌های منتقد مذاکرات همچون جوادکریمی قدوسی را در ترکیب خود دارد، بعد از دو جلسه مشترک با مذاکره‌کنندگان ایرانی اینچنین موضعی نگرفته است. این تازه نخستین جلسه کمیسیون آموزش در رابطه با بررسی تحقیق و توسعه صنعت هسته‌ای بوده و با توجه به ترکیب این کمیسیون که اکثر اعضای آن از منتقدان توافق هسته‌ای هستند، بعید نیست در روزهای آینده ابراز نگرانی‌ها و موضع‌گیری‌های منفی از این دست رو به افزایش بگذارد.

بازگشت به صف‌کشی‌های سه سال پیش

با این توصیف‌ها تاثیر توافق هسته‌ای تا اینجای کار اینگونه بوده که خط‌کشی‌های سیاسی مجلس بعد از اینکه در سه سال گذشته به دفعات تغییر کرد، یک بار دیگر به وضعیتی برگشته که یاددآور روزهای آغاز به کار مجلس نهم است. بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم فراکسیون اقلیت به دو نیم تبدیل شد؛ نیمی که با رهبری لاریجانی و مدیریت کاظم جلالی به سمت دولت متمایل گشت و نیمه دیگری که با هدایت باهنر به سمت منتقدین دولت گشت. حالا حداقل موضوع هسته‌ای باعث شده تا موضع‌گیری‌های طیف سنتی رهروان با رهبری باهنر بعد دو سال دوباره به مواضع طیف معتدل این فراکسیون با محوریت لاریجانی شبیه شود. هر چند شاید هنوز هم در برخی موضوعات دیگر خط شکاف در این فراکسیون ادامه پیدا کند اما حداقل در محدوده فضای مذاکرات و توافق هسته‌ای، هوای سیاسی مجلس بسیار شبیه هوای روزهای اول تشکیل ان است. جایی که خط فراکسیون رهروان و اصولگرایان فرسنگ‌ها با هم فاصله داشت.

شرق