دو سالگی تلویزیون بی بی سی فارسی - فرارو

شبکه تلویزیونی بی بی سی فارسی روز 25 دی ماه 1387 و در ساعت 5 بعد از ظهر شروع به کار کرد و اکنون دو سال از فعالیت خود را پشت سر گذاشته است. گردانندگان این شبکه به مناسبت دو سالگی آن، شنبه شب و در برنامه نوبت شما حاضر شدند تا پاسخگوی پرسشهای بینندگان شوند تا به این وسیله هم به نوعی در یک برنامه دور هم جمع شده باشند و هم آن که به این وسیله ارتباط مستقیمی را با بینندگان خود داشته باشند.

با نگاهی گذرا به کارنامه دو سال این شبکه بخشهای مختلفی به چشم می خورند که شامل بخش اخبار، تحلیلهای سیاسی، مستند، ورزش، فرهنگ و هنر، اقتصاد و دیگر بخشها می شوند اما در میان این بخشهای مختلف آنچه بیش از مابقی اهمیت بیشتری دارد بخش سیاسی است که بیشترین ساعات پخش را به خود اختصاص داده است. 

البته باید گفت که این امر تا اندازه زیادی طبیعی است چرا که این شبکه در زیر مجموعه بخش فارسی بی بی سی قرار دارد و سنت هفتاد ساله آن حوزه سیاسی بوده است و علاوه بر این، قصد و غرض بانیان انگلیسی این شبکه تمرکز بیشتر بر موضوعات سیاسی است تا دیگر موضوعات. 

با توجه به این نکته است که سوال همیشگی بار دیگر مطرح می شود مبنی بر این که پوشش بخش سیاسی این شبکه به چه صورت است.
 
آیا همان گونه که مسئولین و مجریان این شبکه مدعی هستند، در موضوعات سیاسی بی طرفی را رعایت می کنند و از این مهمتر، به عنوان رسانه ای آزاد و مستقل از دولت بریتانیا فقط به کار اطلاع رسانی شفاف می پردازند یا آن که بر عکس چنین ادعایی، کارنامه دو سال گذشته آنان نشان می دهد که در خدمت اهداف و نیات دولت بریتانیا عمل کرده اند؟ ادعای همیشگی این شبکه بر بی طرفی در موضوعات سیاسی است، نکته ای که حتی در همین برنامه نوبت شما هم چندین بار تکرار شد. 

شاید به نظر برسد که انکار این موضوع تکرار تبلیغات ایران علیه این شبکه باشد که اتهام جنگ روانی علیه نظام را بر آن وارد می کند، هر چند که دلایلی هم برای این اتهام وجود دارد همانند گزارش جرمی بوئن، سردبیر بخش خاورمیانه ای بی بی سی، در 8 تیر سال گذشته در مورد وقایع پس از انتخابات. 

در اینجا نباید فراموش کرد که سالانه هزینه ای بالغ بر ۱۵ میلیون پوند، معادل ۲۲ میلیون دلار، خرج این شبکه می شود و پرداخت آن از سوی وزارت امور خارجه بریتانیا است. علاوه بر این، سخنان دیوید کامرون، نخست وزیر بریتانیا، در برابر کمیته ارتباطات مجلس عوام این کشور را نباید فراموش کرد که از بی بی سی و شورای فرهنگی بریتانیا به عنوان ابزارهای موثر قدرت نرم بریتانیا یاد کرد. 

لازم است برای توضیح این موضوع به یک نمونه اشاره شود و در این مورد، توجه این شبکه به گزاش هفته نامه انگلیسی اکونومیست در مورد وضعیت دموکراسی در 167 کشور جهان جالب توجه است. این شبکه خبر مربوط به بررسی اکونومیست را در بخش اخبار منتشر کرد اما به پخش این خبر اکتفا نکرد و یکی از برنامه های نوبت شما را اختصاص به آن داد و این پرسشها را برای برنامه مذکور مطرح کرد؛ «نظر شما درباره این رتبه بندی و سقوط جایگاه ایران چیست؟
 
وضعیت دموکراسی در کشوری که شما زندگی می کنید چگونه است؟ آیا فکر می کنید پایبندی دولت های این کشورها به اصول دموکراسی در سالهای اخیر تغییر کرده است؟ آیا شما دموکراسی را بهترین شیوه حکومت‌داری می دانید؟ اگر با دموکراسی به عنوان یک شیوه حکومت‌داری موافق نیستید، به نظر شما بهترین روشن اداره یک کشور چیست؟» بهتر است تا قبل از بررسی نحوه پرداختن این شبکه به گزارش اکونومیست و برنامه خاص نوبت شما، اصل گزارش اکونومیست توضیح داده شود. 

اکونومیست بررسی وضعیت دموکراسی در کشورهای جهان طی بیست سال گذشته را بر اساس پنج شاخص اصلی؛ فرایند انتخابات، تعدد احزاب، آزادی های شهروندی، عملکرد دولت و مشارکت سیاسی و فرهنگ سیاسی انجام داده است. 

اکونومیست در بررسی خود چنین نتیجه گرفته است که با مقایسه نتایج تحقیقات در سال 2008 با نسخه اولیه این تحقیقات در سال 2006 مشخص می شود که دموکراسی در دو سال گذشته سیر نزولی داشته است. این نشریه با توجه به نتایج خود جدولی را تنظیم کرد که رتبه کشورهای جهان را به لحاظ وضعیت دموکراسی تنظیم کرد و به کشور های نروژ و کره شمالی بالترین و پایین ترین نمره را داد. اکونومیست در بررسی خود جایگاه 158 را به ایران اختصاص داد که با توجه به جایگاه 145 در دو سال پیش معلوم می شود که ایران از نظر این نشریه انگلیسی افت دموکراسی داشته است. در مورد ارزیابی اکونومیست و نمره ای که این نشریه به ایران داده است تنها می توان به گفتن دو نکته بسنده کرد.
 
نخست رتبه هایی است که این نشریه به برخی از کشورها داده است و جایگاه آنان را در بالاتر از ایران قرار داد. برای مثال، کشورهای کویت، اردن، بلاروس، آذربایجان، مصر و تونس در فهرست اکونومیست به ترتیب رتبه های 114، 117، 130، 135، 138 و 144 دارند. کسی که از اوضاع سیاسی این قبیل کشورها آگاه باشد به خوبی می داند که آنها چه از لحاظ تعدد احزاب و چه از لحاظ فرایند انتخابات و آزادیهای شهروندی و دیگر شاخصهای اکونومیست در رتبه های بسیار پایین تری از ایران قرار دارند به نحوی که انتخابات اخیر پارلمان مصر با 10 درصد مشارکت مردم و 8 کشته در دور نخست آن انجام شد و انتخابات ریاست جمهوری بلاروس با دستگیریهای گسترده و از جمله نامزدهای انتخاباتی و سرکوب شدید مردم انجام شد و از سوی دیگر، برخی از این کشورها نه تنها فاقد احزاب فعال سیاسی هستند بلکه پارلمان آنها از حد یک مجلس مشورتی فراتر نرفته و عاری از شروط اولیه یک قوه مقننه است. نکته دوم در توجه به این موضوع است که چگونه می توان با پنج شاخص انتزاعی در مورد وضعیت کشورهایی قضاوت کرد که هر کدام شرایط و اقتضائات خاص خود را دارند که به هیچ صورت با شرایط دیگر کشورها همانند نیست و به همین دلیل، وضعیت سیاسی آنها به هیچ وجه قابل مقایسه با یکدیگر نیست. 

به عبارت دیگر، کشوری همانند افغانستان که تحت اشغال نظامی است را چگونه می توان با همان شاخصی سنجید که در مورد نروژ یا دانمارک اعمال می شود، حال آن که افغانستان کشوری تحت اشغال است و هویت سیاسی آن نه مستقل بلکه زیر سایه اشغالگران قرار دارد. 

از سوی دیگر، چنین قضاوت انتزاعی چگونه می تواند با وجود تفاوتهای اقلیمی، عقاید، سنتهای و آداب تاریخی و اجتماعی کشورها انجام بگیرد و قضاوتی درست، معقول و منصفانه از کار دربیاید؟ روشن است که قضاوت اکونومیست قضاوتی ژورنالیستی و تبلیغاتی است که گردانندگان انگلیسی آن برای اهداف رسانه ای خود و در جهت منافع خاصی تنظیم و منتشر کرده اند. 

شبکه فارسی بی بی سی چه در گزارش خبری خود و چه در برنامه نوبت شما ارزیابی اکونومیست را بدون هیچ بررسی مبنایی و به عنوان اصل مسلم و قابل اعتماد منتشر کرد. گویا اکونومیست واقعیت کشورها را آن گونه که هست نشان داده و شبکه فارسی بی بی سی نیز با رعایت کامل بی طرفی آن را به مخاطبین خود منعکس کرده است، حال آن که نه بررسی اکونومیست واقعیتی را نشان داد و نه بی بی سی در انتشار آن جوانب بی طرفی را رعایت کرد. با نگاهی کوتاه به پرسشهای مطرح شده در برنامه نوبت شما تلقی هدفدار بی بی سی روشن می شود. 

پرسشهای نوبت شما به گونه ای تنظیم شده که گویا قصد بررسی دموکراسی در کشورهای جهان را دارد و حتی به مباحث نظری نیز توجه دارد، اما ارزیابی اکونومیست را مورد نقد و بررسی قرار نداد و آن را وحی منزل تلقی کرد و به همین جهت، سقوط جایگاه ایران را به عنوان واقعیت مسلم دانست. 

از سوی دیگر، مجری برنامه نوبت شما سعی می کرد تا در طول برنامه و به انحاء مختلف جایگاه ایران در ارزیابی اکنومیست را مدار بحث قرار دهد به گونه ای که پرسشهای دیگر در عمل به حاشیه رانده شدند. این نمونه به روشنی نشان می دهد که شبکه فارسی بی بی سی با ادعای بی طرفی در عمل حدود و ثغور بی طرفی را نقض می کند و به صورتی نرم سعی می کند تا با مخدوش کردن نظام ایران، اهداف تبلیغاتی مورد نظر دولت بریتانیا را به بینندگان خود القاء کند. 

در واقع، کارنامه دو سال گذشته این شبکه مجموعه ای نرم و دقیق از چنین برنامه ای را تشکیل داده است که در زیر پوشش انتقال صرف اخبار یا گفتگوی آزاد، کلمات و عبارات به نحوی تنظیم می شوند که تخریب جمهوری اسلامی ایران در لفافه قرار می گیرد و به مخاطبان القاء می شود. این شبکه در دو سال گذشته مصداق بارز سخنان کامرون بود و نشان داد که دولت بریتانیا تا کنون بی جهت 30 میلیون پوند برای آن خرج نکرده است.